ธรรมปัจจเวกขณ์ (59)
25 ตุลาคม 2519 ณ พุทธสถานสันติอโศก
ชีวิตก็คือประสบการณ์ คือสิ่งที่เราจะต้องเรียนรู้ เราเรียนรู้แล้วก็เขยิบไป เขยิบไปตามทิศทางที่เราเห็นว่าดี มันจะต้องต่อสู้บ้าง มันจะต้องอดทนฝืนข่มบ้าง ข้อสำคัญมันจะต้องใช้ความฉลาด ที่เราจะต้องรู้จุดที่ดีที่แท้จริง และสุดท้ายที่สุด เราจะจบอยู่ที่จุดที่ดีที่สุด ที่เราพึงรู้แท้ รู้แน่ และปักใจมั่นคง เราก็จะจบลงที่นั่น มันจะจบด้วยชีวิตที่ยังไม่ตาย หรือมันจะจบด้วยชีวิตที่ยังเป็นๆอยู่ มันได้ทั้งสองอย่าง ถ้าเราถึงวาระควรตายแล้ว ก็จะจบลงตรงที่สุด ตรงที่ตาย มันก็ดีที่สุดแล้ว ถ้าแม้ยังไม่ถึงเวลาที่ควรจะตาย แต่เราก็จะต้องตายที่ดีที่สุด คิดไปอีกมุมกลับ จงดีใจเถิดว่า เราได้ถึงที่ๆดีที่สุด เร็วแล้ว สบายแล้ว แต่แม้ว่ามันยังไม่สมควรจะตาย และถึงที่ดีที่สุด ถ้าเราแก้ไขได้แล้ว เราก็ไม่ตาย แม้ไม่ตายแล้ว มันก็เป็นผลดี ที่เรามีความสามารถเพิ่มต่อ ก็จงทำไป เราจะพยายามแก้ไข เมื่อเห็นว่าไม่สมควรที่จะเป็น เราก็จะแก้ไข แก้ไขไม่ได้ถึงที่สุด ซึ่งผมเคยบอกแล้วว่า จุดสุดท้ายผมไม่มี ผมมีคาถาอยู่บทเดียว แค่คำว่า “แค่ตาย” เป็นสุดเป็นจบ ผมไม่มีคาถาบทอื่น เพราะฉะนั้น ถ้าผมแน่ใจว่าผมได้ทำความดี คุณจะยืนยันด้วยรึเปล่า ผมไม่ได้ยืนยันด้วยกับจิตใจของใครก็ของใคร ส่วนผมเองนั้นไม่มีปัญหา ผมยังไม่เคยมีปัญหา ในที่ๆต้องทำอยู่
ทุกวันนี้ ผมศึกษามา ต่อสู้มาทางโลก ผมก็ยังมีปัญหา พอมาทางธรรมะแล้ว ผมไม่มีปัญหา ผมมีแต่เห็นว่า สิ่งที่มันเกิดมาแล้ว เราก็พยายามรู้จักประนีประนอม ทำให้ดีที่สุด ไม่ให้เป็นวิหิงสา โดยอำนาจยิ่งเป็นไปด้วยพยาบาท เป็นไปด้วยกามฉันทะ ผมไม่พยายามไม่ให้เป็นเด็ดขาด จะเบียดเบียนน้อยหรือเบียดเบียนมากเท่านั้น เพราะงั้น ถ้าเป็นเบียดเบียน ถ้าถือว่าเบียดเบียน เราก็จะลดลงให้ได้ อย่าเบียดเบียน แล้วก็เป็นไปดีที่สุด แม้ที่สุดเขาจะบอกว่า เราต้องยอม เราก็ยอมจะยอม แล้วเราก็ต้องเลิกจุดที่เราจะยอม ว่าเราจะทำอย่างไรดีที่สุดที่เราจะเลือก
ผมไม่มีถอยหลัง มีแต่เดินไป ไม่ปกปิด ไม่หลีกเร้นไม่หลบหนี มีแต่จะทำไปตามเรื่อง ไม่ยั่วยวน ไม่ท้าทาย ท้าต่อยท้าตี ไม่ใช่, หรือว่ายั่วยวนให้เขาโกรธแค้น มากมายเกินไป ก็ไม่ใช่ แต่เราก็ทำไปตามภาวะที่พอเป็นไป ตามที่เราสามารถว่าดีที่สุดแล้ว อนูปวาโต อนูปฆาโต พยายามตรวจยืนยันกับโอวาทปาติโมกข์ สังวรระวังอยู่อย่างนั้น
เราก็ประมาณไป ให้เป็นในทิศทางที่มันน้อยลงๆ มัตตัญญุตา ประมาณให้ดีที่สุด และพยายามให้มันเป็นไปโดย ปันตัญจะ สะยะนาสะนัง เป็นไปโดยสภาพที่สงบ เรียบร้อย ไม่ให้ร้อนไม่ให้เดือด ไม่ให้แรงจัดจ้าน หรือว่าเป็นภัยที่ทารุณโหดร้าย ไม่เอา ต้องปันตัญจะ สะยะนาสะนัง ให้เรียบร้อยที่สุด โดยจิตอันสูงสุด เป็นอธิจิตเต จะ อาโยโค เป็นสภาพที่จะต้องให้มันเป็นไป ด้วยจิตอันบริสุทธิ์ที่สุด อย่างที่ท่านพุทธทาสว่า สะอาดที่สุด บริสุทธิ์ที่สุด สว่างก็คือมีสัญญาที่เห็นแจ้งชัดที่สุด แล้วก็เรียบร้อยที่สุด หรือสงบที่สุด ราบรื่นเป็นไปด้วยดีที่สุดที่เราจะทำ หรือสุภาพที่สุด ให้เกิดสภาวะสุภาพ ที่ผมเพิ่มอีกหนึ่ง ส. สะอาด-สว่าง-สงบ-สุภาพ จริงๆ เราก็จะได้ทำอย่างนั้น เพราะงั้นก็ขอให้เรามั่นใจ และขอให้เราเห็น ถ้าผู้ใดเกิดความไม่มั่นใจอย่างไร จงบอก อย่าเป็นทุกข์มากเกินไป ประเดี๋ยวจะลำบากนะ จะลำบาก ถ้าผู้ใดเห็นว่า ควรจะทำอย่างโน้นอย่างนี้ก็บอก ควรจะเป็นอย่างนั้นอย่างนี้ บอก เปิดโอกาส ตอนนี้ยิ่งเปิดโอกาส ไม่ใช่ตอนนี้จะเป็นตอนฉวยโอกาส หรือบังคับ บีบบังคับ ไม่ใช่, ตอนนี้ยิ่งจะเปิดโอกาส ยิ่งมีเหตุการณ์อะไรรัดตัวเข้ามา ยิ่งต้องปล่อยออก ผมปล่อยออก แม้ที่สุดผมจะอยู่คนเดียว ก็จงไม่ต้องห่วง ถ้าเผื่อว่า แน่ใจว่าจะปล่อยผมอยู่คนเดียว ผมจะทำงาน ผมจะเดินหน้า ผมไม่เห็นว่าใครจะต้องทำงานสิ่งนี้ ผมรู้ตัวว่าผมเป็นใคร …(เสียงฟ้าคำรณ)… ผมรู้ตัวว่า ผมจะต้องทำอะไร เพราะฉะนั้น ผมจะทำ
ถ้าใครเห็น แน่ใจด้วย จงเอาความแน่ใจนั้นไว้ และก็กระทำตามกัน ช่วยกัน ถ้าใครไม่แน่ใจจงบอก เพราะว่าผมไม่ปิดป้อง ไม่ดึงไว้ ปล่อย ยิ่งขณะ ยิ่งอย่างนี้แล้ว ผมจะปล่อยง่ายที่สุด จะไม่ดึงไว้เลย เพราะว่ามันเบียดเบียน มันทรมาน มันไม่ดี ถ้าเผื่อว่าเห็นพ้องต้องกัน เห็นได้ชัดเจนยิ่งด้วยกัน ก็จงอยู่ ถ้ายังไม่แน่ใจแล้วก็ จง… เอาเถอะ จะยังไงก็ปรึกษา แล้วผมก็จะช่วยปรึกษาหารือ ถ้าบอกไม่แน่ใจ อยู่ไม่ไหวแล้ว เป็นไปไม่ดีก็บอก แล้วก็จะได้ช่วยแนะนำ ให้เป็นไปด้วยดี ผมเองจะทำงานต่อไป ในสถานที่ ที่จะต้องอยู่พิสูจน์ หรือว่าอยู่ที่ที่เป็นหลักแหล่ง ที่จะต้องทำงานให้เห็นจริง ให้มีสัจธรรมเปิดเผย แม้ตัวเองจะต้องตาย ผมก็ไม่มีปัญหา เพราะว่า ผม ความตายเป็นธรรมดา ผมไม่เกิดมาเพื่อเกิด ผมเกิดมาเพื่อตาย เพราะฉะนั้น ผมไม่มีปัญหา มันตายก็ตาย มันตายเมื่อไหร่ ช้าหรือเร็ว มันก็ตัวเดียวกัน ส่วนผมไม่มีปัญหาจริงๆนะ ก็ขอให้ฟัง แล้วเอาไปคิด แล้วก็พยายาม ที่เห็นจริงตามความเป็นจริง ที่เราสามารถทนได้เป็นได้ หรือว่าเห็นดีด้วย หรือว่าไม่เห็นดีด้วย ก็ตัดสินเอาตามจริง ไม่มีการบังคับกัน ด้วยประการทั้งปวงใดๆ ทั้งหมด.
*****
